در معنی شفقت بر حال رعیت

شــنـیـدم کــه فــرمــانــدهـی دادگــرقــبـــا داشــتــی هــر دو روی آســتـــریـکـی گـفـتــش ای خــسـرو نـیـکـروزز دیــبـــای چــیــنــی قــبـــایــی …

شــنـیـدم کــه فــرمــانــدهـی دادگــر	قــبـــا داشــتــی هــر دو روی آســتـــر
یـکـی گـفـتــش ای خــسـرو نـیـکـروز	ز دیــبـــای چــیــنــی قــبـــایــی بــدوز
بـگفت این قدر ستـر و آسـایش است	وز ایـن بــگــذری زیـب و آرایـش اســت
نـه از بــهـر آن مــی ســتــانـم خــراج	کـه زینـت کـنم بـر خـود و تـخـت و تـاج
چـو همـچـون زنـان حـلـه در تـن کـنـم	بــمـردی کــجــا دفــع دشــمـن کـنـم؟
مـرا هـم ز صــد گـونـه آز و هـواســت	ولـیـکــن خــزیـنـه نـه تــنـهـا مـراســت
خــزایــن پــر از بــهــر لــشــکــر بـــود	نــــه از بــــهــــر آذیــــن و زیـــور بــــود
***
سـپـاهی که خـوشدل نبـاشد ز شاه	نــــدارد حـــــدود ولــــایــــت نــــگـــــاه
چــو دشــمــن خــر روســتــایـی بــرد	مـلـک بــاج و ده یـک چــرا مـی خـورد؟
مخـالف خـرش بـرد و سـلـطـان خـراج	چـه اقـبــال مـانـد در آن تـخـت و تــاج؟
مــروت نــبـــاشـــد بـــر افـــتـــاده زور	بـــرد مـــرغ دون دانــه از پـــیــش مــور
رعــیــت درخــت اســت اگــر پـــروری	بـــه کـــام دل دوســـتـــان بـــرخـــوری
بـه بـی رحـمی از بـیخ و بـارش مکـن	کـه نـادان کـنـد حـیـف بــر خـویـشـتــن
کـسـان بـرخـورنـد از جـوانـی و بـخـت	کـه بــا زیـردسـتــان نـگـیـرنـد سـخــت
اگـــر زیـــردســـتـــی درآیـــد ز پــــای	حــذر کــن ز نــالــیــدنــش بـــر خــدای
***
چــو شــایـد گــرفــتــن بــنـرمـی دیـار	بــه پــیـکــار خــون از مـشــامـی مـیـار
بـه مـردی کـه مـلـک سـراسـر زمـیـن	نـیـرزد کــه خــونـی چــکــد بــر زمــیـن
شـنیدم کـه جـمشـید فـرخ سـرشـت	به سرچشمه ای بر به سنگی نبشت
بر این چشمه چون ما بسی دم زدند	بــرفـتــنـد چـون چــشـم بــر هـم زدنـد
گــرفــتــیــم عــالــم بــه مــردی و زور	ولــیـکــن نــبــردیـم بــا خــود بــه گــور
***
چـو بـر دشـمـنی بـاشـدت دسـتـرس	مـرنـجـانـش کـو را هـمـین غـصـه بـس
عـدو زنـده ســرگـشــتــه پــیـرامـنـت	بــه از خــون او کــشــتــه در گــردنــت