سعید اردوبادی
پدر وی حاجی‌آقا متخلص به فقیر نخستین آموزگار و الهام‌بخش اشعار محمد سعید بوده‌است. او همراه با پدرش در مجالس‌های شعر و ادبیات ترکی شرکت می‌کرد و از همان دوران کودکی علاقهٔ بسیاری به ادبیات ترکی نشان داده و تمامی اشعار خوانده‌شده در مجالس شعر را حفظ می‌کرد.
فعالیت ادبی
نخستین شعر وی در ۱۳ ژوئن سال ۱۹۰۳ میلادی در ستون ادبیات روزنامه «روس شرق» چاپ شد. پس از سه سال تلاش در سال ۱۹۰۶ میلادی نخستین کتاب شعر وی با عنوان «غفلت» و یک سال بعد دومین کتابش با عنوان «وطن و حریت» در تفلیسچاپ‌شد. وی در این کتاب‌ها بر عوامل اجتماعی عقب‌ماندگی و جهل مردم اشاره می‌کند.
اردوبادی از نخستین روزهای تاسیس روزنامه ملانصرالدین با آن نشریه همکاری می‌کرد. او همچنین با نشریات طنز دیگر نیز با تخلص «هردم خیال» همکاری داشت.
وی اولین رمان خود را با نام «بدبخت میلیون‌چو، یاخود رضاقولوخان فرنگی‌مآب» در سال‌های ۱۹۰۷-۱۹۰۹ نوشت که در سال ۱۹۱۴ منتشر شد. او در این کتاب زندگی مردم را در تبریز و مناظر طبیعی شهر را بطور گسترده‌ای به تصویر می‌کشد.
وی در دوران جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی ، در تاسیس مطبوعات، رادیو و تئاتر همکاری داشت.
آثار
از محمد سعید اردوبادی در حدود ۶۰۰۰ اثرشامل بیش از ۴۰۰۰ اثر طنز و شعر، بیش از ۱۸۰۰ مقاله و نیز تعدادی نمایشنامه و رمان بر جا مانده‌است که در میان آنها رمان « دومانلی تبریز » (۱۹۳۳-۱۹۴۸) نقش برجسته‌ای دارد. این رمان که وقایع آذربایجان ایران در انقلاب مشروطه سال‌های ۱۹۰۷-۱۹۱۷ را به تصویر می‌کشد، اولین رمان تاریخی آذربایجان به شمار می‌رود.
از دیگر آثار وی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد
منبع: wikipedia.org
اشعار ترکی آذری و فارسی
مئـی ساتانلار کوچـه‌ســی- تورکـــی و فارسیجا شعـرلـــر
معرفی سایت
در صورت داشتن نظر، پیشنهاد و انتقاد به رایانامه(ایمیل) اینجانب sdoa@chmail.ir اعلام فرمایید. قبلاً از دقت نظر شما کمال تشکر را دارم. بهزاد ناقل
موضوعات
لوگوی سایت
لوگوی دوستان
بسم الله الرّحمن الرّحیم اَللّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنِ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَعَلى آبائِهِ فی هذِهِ السّاعَةِ وَفی کُلِّ ساعَةٍ وَلِیّاً وَحافِظاً وَقائِداً وَناصِراً وَدَلیلاً وَعَیْناً حَتّى تُسْکِنَهُ أَرْضَکَ طَوْعاً وَتُمَتِّعَهُ فیها طَویلاً. اللهم صلّ علی محمّد وآل محمّد و عجّل فرجهم جهت سلامتی و تعجیل در ظهور آقا امام عصر صلوات التماس دعا
گل آنا یوردیمین قیزی، گلینی
ایندی هنر وقتی، غیرت دمی‌دیر
سنده اسیرگمه کمک الینی
هر سوزون، صحبتین جان ملحمی‌دیر
آدین شرفلی‌دیر سنین، ای قادین!
داهی‌لر آناسی چاغرییر آدین
بیزیم بو یئرلرده بیر مثل ده وار
«اصلانین ارککی، دیشی‌سی اولماز!»
جبهه‌لر چاغیریر، گل دوشه‌ک یولا،
ظفر بیزیمکی‌دیر، اوغورلار اولا!…
دیلده داستان اولان محبّت‌ین وار
وار اولسون جهاندا عشقین، املین
وار اولسون دائماً یارادان الین!
گل چیخاق جبهه‌یه، امر ائدیر وطن
سنده بو میداندا کوکره‌ییب چاغلا!
دشمنین گولله‌سی دگسه سینمدن
گل ایندی جبهه‌ده یولداش اولاق بیز
بیرجوت اصلان کیمی وورشاق قوشا
ظفرله قورتارسین مبارزه‌میز
سونرا ئوز ائوینده بختیار یاشا
وطنین گوزلری ایندی بیزده‌دیر
گل آی جمالینین صاف شعله‌سندن
بیرده ایشیقلانسین سینمده اوره‌ک
گل، وطن عشقینین یوروش سسیندن
سئل کیمی کوکره‌ییب هجوما کئچه‌ک
آشیب شیش داغلاری، مئشه‌لیگ‌لری
گونده بیر ظفرله گئده‌ک ایره‌لی
گل قیزیل اردویا! ساریل بو گونه!
پارلا یاز گونونین سحری کیمی
توتوم اوزنگینی، قالخ آت اوستونه
سن قاچاق نبی‌نین هجری کیمی
هجوما کچدیکجه نعره چکیب‌سن
گونش نور توکه‌جک اوستونه گوگدن
بیزیم بو یئرلرده بیر مثل‌ده وار!
«اصلانین ارککی، دیشی‌سی اولماز!»
جبهه‌لر چاغیریر، گل دوشه‌ک یولا
ظفر بیزیمکی‌دیر، اوغورلار اولا!…
قوربانی اولدوغوم او آلا گؤزلر
یئنه جلاد اولوب دوردی قصدیمه،
قلم قاش آلتیندا پیالا گؤزلر
بو دوستاق کؤنلومی، دئیین، ینه‌می
چکدینیز سورغویا، سئوالا، گؤزلر؟
کؤنلوم آیری گزیر جان سیرداشیمدان؛
داغی‌دیر هوشومی آلیر باشیمدان
آی‌دا حسد چکیر او قلم قاشا
بیر جوت اولدوز کیمی وئریب باش- باشا،
یانیب شعله سالیر جمالا گؤزلر
منیم سئوگیلیم‌دیر او گؤزه‌ل پری،
قوی اوزه وورماسین کئچن گون‌لری
من قدیر بیلنم ازلدن بری،
سیزینله یئتمیشم کمالا، گؤزلر
جهاندا هر حکمی بیر زامان وئریر،
دونن دوران سورن بوگون جان وئریر
ایللر خسته‌سی‌یم، یارام قان وئریر،
سیز منی سالدینیز بو حالا، گؤزلر
شاعر: صمد وورغون 1940
آیری داغلار کیمی قول- قاناد آتان،
جوشغون دالغالاری بولوتا چاتان
چوخ اولور قوناغین، یغناغین سنین
گونشدن رنگ آلیب، آیلا بزه‌نن،
نه‌لر آندیریرسان بو گئدیشله سن،
شانلی، شهرتلی‌دیر اوجاغین سنین
هر ایکی‌سی سنین، سنه دوست ائلی
بوشالار قوینونا داغلارین سئلی،
کورپه بولاقلار دیر اورتاغین سنین
چوخ ایگیدلر سندن الهام آلدیلار،
توپ- تفنگ آتدیلار، نعره چالدیلار،
کچدی اودملرین، او چاغین سنین
سن گزدیگین یئرلر گل چیچک آچار،
چونکی اوغورلودور آیاغین سنین
باغلانان یوللارین آچیلار هر یاز،
سنی گورن گوزلر سندن آیریلماز،
کونلوم تک دالغانی، ده‌لی‌سن بیر آز،
آلینیر عالمده سوراغین سنین
آی دوغوب سینه‌نه کولگه سالاندا
دییه‌ر: «گولمه‌میشم سنسیز قالاندا»
گمراه اولار یانین، یانچاغین سنین.
شاعیر: صمد وورغون 1929
گؤزل چیچک، دالغالانیر داغ دوشی
نه‌دیر او ترپه‌نیش، دریامی یوخسا؟
سؤیله‌دی‌لر سنی کؤنلومون اوشی،
او سرین بولوتلار، او بویلو چنار
هپ سنه گولومسه‌ر، سنه چیرپینار
دییر‌سن تیتره‌دیر منی روزگار،
بو درده مبتلا دنیامی یوخسا؟
امردیم حوسنیندن مین اینجه دویغو،
ساردیمی چهره‌نی خزان سویوغو!
خفیف- خفیف اسه ن کولک
ئوپدی سنین گل اوزوندن …
کونول دئدی: دایان بیر آز
او دلبیرین سیرینه دال
نه من گلدیم، نه سن دیله
بودا کچدی عمریمیزدن …
سن او یانا، من بویانا
قالدی آیاق ایزلریمیز …
من سنی سئومیشم بیر ایلک بهاردا
کونلومی وئرمیشم سانا، بنفشه!
سنسن ازل گوندن منیم سرداشیم
گوزوندن آیریلسین آخار گوز یاشیم
گووده مین اوستونده دورماییر باشیم
بوراندا بوینونی یانا، بنفشه!
چیخمیشام سیرینه می لی، مزه لی
حیراندر حسننه ائللر گوزه لی
کونلوم اویلاغینی یاخین گزه لی
چوخلاری کوسندی مانا، بنفشه!
اوزونده گوردیگیم نه انتظار دیر؟
قلبینده واقفین سری می واردیر؟
گل اوندان سوز آچما، ایندی بهاردیر
باغریمی دوندرمه قانا، بنفشه!
بوینونی کج بورما گل ایننن بئله
من سنه سوز قوشوم، سن منی دینله
وورغونون شعریله، سنین حسننله
طبیعت گله جک جانا، بنفشه!
صمد وورغون 1937
هر پرده ده بیر نواسی وار اونون
خبر وئرین، سئویندیرین ائللری
ایندی بئله یوز هاواسی وار اونون
منیم شعریم اولاد اولدی توپراغا
حیات وئردی هر سارالمیش یاپراغا
نفسیمدن داغلار قالخدی آیاغا
بو یئرلرده مین صداسی وار اونون
شیمشک اولوب، بولوتلاردان گئچسه ده
فضالاردان سیزه صحبت ائتسه ده
وطن آدلی اوز یوواسی وار اونون
سئودیم قیزیل بایراغینی ای سحر!
خوشبخت اولور بو دنیادا سئونلر
حیات دئدی یاراتدیغیم هر سحر
ائللر بیلیر نه معناسی وار اونون
سینه مده دیر وطنیمین حق سسی
سازیمدادیر آزادلیغین نغمه سی
احتشاملی بیر دنیاسی وار اونون
اودلار یوردی، عهدیمیز وار ازلدن
بو ایلغاردان نه من دوندوم نه ده سن
آنا قلبین بیر عماندیر، ای وطن!
“وورغون” کیمی بیر غواصی وار اونون
صمد وورغون
عاشق باغرینا باس صدفلی سازی
مین جوابلی بیر سئوالدان دانیشاق
میدان قوراق، صحبت آچاق، ساز توتاق،
گل یاناقلی، قوشاخالدان دانیشاق
قوی سوز آلیم بیر گناهسیز دوداقدان
دشمن باخیب حسد چکسین اوزاقدان
یار بزه نیب چخان زمان اوطاقدان
یاشینداکی گللی شالدان دانیشاق
وورغون دئیه ر، بیر دردبیلن یار اولسون
زلفی بولوت، آغ سینه سی قار اولسون
یاخشی گونده، یامان گونده وار اولسون
قدر بیلن احل حالدان دانیشاق
صمد وورغون 1937
آدینا سوز قوشوم باری، سنبولم!
ائللر حسرتی در بو امری وئرن،
شیرین گئجه لرده یوخوما گیردن
یاشیل تارلامیزین منظره سی در
خرمن اوستونده کی آنا سسیدر
قاباقدان آل گییب گلنده بهار،
ائللر سنی آنار، سنی سلاملار
گوز اوسته یئرین وار بیزیم وطنده
بویوک بیر ئولکه نین گوزی وار سنده
سنمی سن چیچگم، سنمی سن گلوم؟!
قالدیرسین باشینی گوگلره ساری
خزان یارپاغی تک اوزی سارالسین…!
صمد وورغون 1937
بیر جوجوق ایدیم یئره گومدیلار سنی
حیاتا قانادسیز آتدیلار منی
باخ نئجه پوزولوب عمرین گلشنی
حیات سن سیز منه زنداندیر آنا!
قوینوندا بسله نر گوزل دیلکلر
لاییقدیر سجده یه سنه ملکلر
نرده سن، گوزلریم هپ سنی بکلر
باخ اولادین ناسیل گریاندیر آنا!
سن بیر گونش ایدین، دوغدوندا باتدین
یازیق اولادینی غملره آتدین
بیر جواب وئر، هانکی مرادا چاتدین
تورپاقلاردا نئچه زماندیر آنا!؟
بیر آه چکسم سنسیز قوپمازمی طوفان؟
عزیزیم آنا جان، گوزوم آنا جان
یوموق گوزلرینی آچ دابیر اویان
ایندی زمان باشقا زماندیر آنا!
ییخیلیب پایینه اولمک ایسته رم
آنالیق مهرینی گورمک ایسته رم
سنی گورمک ایچون اولمک ایسته رم
تسللیم آه ایله فغاندیر آنا!
صمد وورغون
او قیز یالدان تک آشاندا
ساچ کمره دولاشاندا
یئنه نه دورورسان پهلوان کیمی
چیرماییب قولونو مردانه، داغلار!
کونول یئنه بحر بی پایان کیمی
سسله نیر چالخانا- چالخانا داغلار!
من چوخ ایسته ردیم کی، سنین هئچ زامان
اورتمه سین او دلبر حسنینی دومان
ائلین ضرریندن منفعت اومان
بویانسین دئمیشم، آل قانا داغلار
زیرونده کی سوگود گوگلره چاتیر
کولگه سینده یورغون یولچولار یاتیر
مارالین، جئیرانین مین شیوه ساتیر
سئویندیر بو یئرده یانانا داغلار
چوخ گوزل اولورسان ائللر کوچنده
سویوندان گلینلر، قیزلار ایچنده
قی ووروب ترلانین یئل تک کئچنده
بیر ولوله دوشر هر یانه داغلار
صمد وورغون
مارال گزه ر آستا- آستا
انیب گلر چشمه اوسته
بیر گون عمروم گئدر بادا
«وورغون» ودا سالار یادا
تاریخ : 7 فروردین 1389
خطه ی معارف پرور آذربایجان؛ از دیر باز شعرا و ادبای نام آوری را در دامان خود تربیت کرده و به دنیای ادبیات و هنر تقدیم کرده است. در این خاک پاک با مفاخر و ستارگان تابناکی منجمله خیابانی ها؛ پسیان ها؛ علامه طباطبائی ها؛ ثقه الاسلام ها؛ شهریارها؛ خاقانی ها؛ نظامی ها و… آشنا شده ایم که همانندشان در صدر تاریخ بسیار نادر بوده اند. این بار نیز قصد داریم از صمد وورغون این شاعر غنایی و “وورغون” آذربایجان سخن به میان آوریم.
صمد وکیل اوف متخلص به وورغون؛ یکی از پیشگامان و پرچمداران شعر معاصر و نیز از افتخارات آذربایجان می باشد که در سال 1285 شمسی در روستای صلاحلی از توابع شهر قازاخ؛ جمهوری آذربایجان چشم به جهان گشود. وی ایام طفولیت را در دامنه های سر سبز مشرف بر کرانه ی مصفای رود کر که روزگاری شاهد قهرمانی ها و از خود گذشتکی های نیاکانش؛ جهت حراست از مرز بوم خود بوده سپری کرد.
اولین شعر صمد وورغون که در هجده سالگی سروده شد دیری نپائید که محبوبیت خاصی در میان شعرا و ادبا و شعر دوستان کسب کرد و به دنبال همین افتخار مجموعه اشعارش به حلیه ی طبع آراسته شد و چندی نگذشت که نسخه هایش دست به دست گشته و در کمترین زمان نایاب گردید.
وورغون این شاعر غنایی آذربایجان از معدود شاعرانی بود که وطن و خلق خود را حقیقی و صمیمی دوست می داشت و در عین حال یکی از انقلابی ترین شعرای معاصر بود که بیشتر اشعارش ورد زبان خاص و عام بوده و پاره ای از شعرهایش به مثل ها و ترانه ها و گنجینه پربار و عظیم فولکلور راه یافته که نمونه های بارزی از آنها را شاهدیم.
اگر هر شاعری از خود طرز سبکی به یادگار می گذارد و همچنین طرز سخنی دارد می بینیم طرز سخن وورغون مخصوص خود اوست. چرا که اکثر شعرا که به استقبال شعرهایش رفته اند با شکست مواجه شده اند و به جایگاه شعری او نتوانسته اند راه یابند چرا که او جایگاه ویژه ای داشت و هم طراز شعرا و نویسندگان بزرگ آذربایجان به سان جعفر جبارلی؛ حسین جاوید؛ محمد سعید اردوبادی؛ میکائیل مشفق؛ عبدالله شایق؛ سلیمان رستم و علی آقا واحد بود.
صمد وورغون علاوه بر پیشه ی شاعری؛ نمایشنامه و درام نویس بزرگی بود که در تاریخ تئاتر آذربایجان نقش به سزائی را داراست. از معروف ترین نمایشنامه های به اجرا در آمده اش می توان “واقف” را نام بردکه در سال 1937 به روی صحنه رفت و شرح حماسه های شاعر بلند آوازه آذربایجان یعنی ملاپناه واقف در مقابل خون خواری چون آقا محمد خان قاجار بود؛ پس از آن “خانلار”؛ “فرهاد و شیرین”؛ انسالن و ده ها منظومه جاودان دیگر.
از مجموعه اشعار چاپ شده صمد وورغون به کتاب های زیر می توان اشاره کرد:
موغان- این کتاب در سال 1949 چاپ گردیده
آی گون(ماه وخورشید)
زمانین بایراقلاری(بیرق های زمانه) چاپ سال 1954
دونیانین خریطه سی(نقشه جهان) چاپ سال 1951
شاعیرین آندی( قسم شاعر)
یادا سال منی(یاد آر مرا)
آذربایجان- آذربایجان
استالینگراد قهرمانلاری(قهرمان های استالینگراد)
استقبال ترانه سی(ترانه استقبال) و…
وورغون در ترجمه آثار دیگران به زبان ترکی فعالیتی چشمگیر داشت. چنانکه لیلی و مجنون حکیم نظامی گنجوی را به طرز زیبائی ترجمه کرده یا فنر و اولوم(فانوس و مرگ) اثر ماکسیم گورکی ادیب برجسته روسی یا یئوکئنا اونیکین اثر الکساندر پوشکین و نیز قسمتی از منظومه روستا وئلی با نام پلنگ دریسی گئیمیش پهلوان (پهلوانی که پوست پلنگ پوشیده بود) که هر کدام در نوع خود بی نظیر می باشند. او بارها از سوی شخصیت های بین المللی مورد تجلیل قرار گرفته که در این میان ادیب بزرگ و برجسته فرانسوی لوئی آراگون در موردش چنین گفته… وورغون از افتخارات ادبیات است. منه بئله سویله دیلر(به من چنین گفتند) یکی از منظومه های او است که در جنگ وطن جبهه از زبان یک سرباز آذربایجانی که در واپسین لحظات زندگی بود الهام گرفته و نوشته شده است که در نوع خود کم نظیر است…
اشعار وورغون چنان قلب ها را تسخیر کرده بود که هر زمان و هر جا ورد زبان مردم بود. مثلا می گوید… سربازی مجروح شده در نبرد با دشمن در واپسین لحظات حیات به دکتر معالج خود چنین می گوید آقای دکتر به زنده ماندنم امیدوار نیستم؛ می دانم که خواهم مرد؛ ولی تقاضا می کنم لحظه ای اجازه دهید تا شعری از شاعر دلخواهم صمد وورغون را برایتان بخوانم و سپس اشعار زیر را زمزمه می کند:
ائل بیلیر کی سن منیم سن
یوردوم یووام مسکنیم سن
ای مهربان مهد امید آخر تویی ماوای من
هم مسکنم هم لانه ام کاشانه ی زیبای من
رکن حیات من تویی یعنی تویی مام وطن
هرگز نگیرد قلب من دوری ز جسم و روح و جان
مهد من آذربایجان؛ مهد من آذربایجان
پس از اتمام شعر فوق چشمان کبود خود را بر روی هم می نهد و دکتر معالج خود را در ماتم می گذارد. شعرهای صمد وورغون به چندین زبان زنده دنیا ترجمه شده و با استقبال شعر دوستان مواجه گردیده است. با آن که شهرت و آوازه شاعر در سنین جوانی مرزها را در هم شکسته و شهره آفاق گشته بود.
چنانکه ذکر گردید اشعار وورغون به چندین زبان زنده ترجمه شده که یکی از آنها در سال 1976 به مناسبت هفتادمین سال تولد این شاعر؛ پاره ای از اشعار غنائی اش به اهتمام احمد شفائی و با مقدمه پروفسور حمید محمد زاده “غریب تبریزی” به حلیه طبع آراسته شد. مترجم در ترجمه اشعار سلیقه و امانت ادبی را تا حد امکان مراعات نموده و ترجمه زیبائی را تحویل خواننده فارسی زبان کرده است مثلا شعر معروف گوله؛ گوله شاعر را ببینید چه زیبا ترجمه کرده:
دلبر به فراز کوه آمد
یک روز به صبح زود خندان؛ خندان
با دست چپش به سینه ی راست سپس
گل نصب نمود زود خندان؛ خندان
یا یکی از غزلهای معروفش را چنین ترجمه کرده بنگرید:
نخواهد بود بی می یا مزه جانی و جانانی
نباشد هر کسی را عشق جولانگاه و میدانی
بپرس از عارفان تا آن که دانی شعر و صنعت چیست؟
ندارد شاعر از آنچه شده واقع پشیمانی…
اینکه به ترجمه ی یک بند از ترانه معروف صمد وورغون با نام مغان نگاه می کنیم:
هان تو صیاد کرم کن مگذر زین صحرا
دختر دشت عزیز است مگیرش از ما
تو مشو باعث اندوه و کدر در دل ها
غرقه در خون تن خویش تو منما آهو
به مغان است چه زیبنده و رعنا آهو
او در زندگی نیم قرنی و مستعجل خود راه صد ساله پیموده و نام خود را با حروفی زرین بر لوح ادبیات حک نمود و بالاخره در سال 1335 قلب این شاعر بزرگ برای ابد از تپیدن به عشق مردمش ایستاد و مریدان ادبی خود را در ماتمی بس سترگ و عمیق فرو برد. فقدان صمد وورغون نه تنها ترک زبانان؛ بلکه اغلب ملل دنیا را نیز که با آثارش آشنایی داشتند سوگوار و ماتم زده کرد.
آری طومار زندگی آن بزرگ مرد بدین سان بسته شد و شاعر مبارز با خاک هماغوش گردید. یادش را گرامی داشته و جهت حسن ختام ترجمه یکی از غزلهایش را به عنوان تبرک به اتفاق می خوانیم. امید که مورد قبول افتد.
نامه ها بنویس ای دل بهر عشق یک نگار
خانه ی جان ترک کن در عشق یک سیر و گذار
کیست آن نقاش کو آراست گیتی را چنین
در چمن بشکفته صدها گل به عشق نو بهار
بلبل شیدا بیا با هم به بزم گل رویم
تو به عشق گل غز لخوان باش و من در عشق یار
بی جهت مجنون به عالم شهره شد با شور خویش
کیست نامردی که از جان نگذرد در عشق یار ؟
روز و دوران بگذرد… این است حکم زندگی
نی نواز و می بیار اینک به عشق روزگار
همچو پروانه در آتش سوزد اولاد بشر
بر سرش سودای حرف حق و عدل و اعتبار
هست “وورغون” را دلی؛ الهامی و خوش عالمی
بر سرش سودای مهد و مهر و الفت یک دیار
